ધો.9 ગુજરાતી પ્ર - 10 ભારતીય સંસ્કૃતિની સિદ્ધિ -

ધોરણ 9 ગુજરાતીમાં પ્રકરણ – 10 ભારતીય સંસ્કૃતિની સિદ્ધિ (std 9 gujarati ch10) સ્વાધ્યાયના તમામ પ્રશ્નોના આદર્શ ઉત્તરો અને વ્યાકરણ વિભાગમાં સમાનાર્થી, વિરુદ્ધાર્થી શબ્દો, તળપદા શબ્દો, રૂઢિપ્રયોગ, શબ્દસમૂહ માટે એક શબ્દ આપવામા આવ્યા છે.

પ્રકરણ – 10 ભારતીય સંસ્કૃતિની સિદ્ધિ

લેખકનુ નામ :- વિનોબા ભાવે

સાહિત્ય પ્રકાર :- લલિતનિબંધ

નીચે આપેલ અનુક્રમણિકામાં જે પ્રશ્ન પર ક્લિક કરશો તે પ્રશ્નનો ઉત્તર મળશે.

1 . પ્રશ્નની નીચે આપેલા વિકલ્પોમાંથી સાચો વિકલ્પ પસંદ કરો.

(1) નીચેનામાંથી કયું વાક્ય બંધબેસતું નથી?

(A) વિકૃતિ એટલે સહજ સ્વભાવ

(B) પ્રકૃતિ એટલે સહજ સ્વભાવ

(C) સંસ્કૃતિ એટલે સહજ સ્વભાવથી ઉપર ઊઠવું

(D) વિકૃતિ એટલે સહજ સ્વભાવથી નીચે પડવું

ઉત્તર :-

(A) વિકૃતિ એટલે સહજ સ્વભાવ

(2) વિકૃતિઓ ક્યારે ક્ષીણ થતી જશે?

(A) માણસમાં વૈજ્ઞાનિક વૃત્તિ જેમ જેમ ઘટતી જશે ત્યારે

(B) માણસમાં પશુવૃત્તિ આવતી જશે ત્યારે

(C) દુનિયાભરની સંસ્કૃતિનો અભ્યાસ કરવાથી

(D) માાસમાં વૈજ્ઞાનિક વૃત્તિ જેમ જેમ વધતી જશે ત્યારે

ઉત્તર :-

(D) માાસમાં વૈજ્ઞાનિક વૃત્તિ જેમ જેમ વધતી જશે ત્યારે

(3) (પાઠના આધારે) ભારત પાસે અદ્વિતીય એવું શું છે?

(A) માનવસંપદા

(B) વિચારસંપદા

(C) પ્રાણીસંપદા

(D) વૈભવી રહેણીકરણી

ઉત્તર :-

(B) વિચારસંપદા

2. નીચેના પ્રશ્નનો બે – ત્રણ વાક્યોમાં ઉત્તર લખો.

(1) પ્રાચીન સમયના કોઈ ઋષિ આજે આવે તો તે શું કહેશે?

ઉત્તર :-પ્રાચીન સમયના કોઈ ઋષિ આજે આવે, તો તેમને આપણો બાહ્ય વેશ ભલે જુદો દેખાય, પણ તેમને આપણામાં એવું કંઈક જરૂર દેખાશે, જેથી એ ઋષિ કહેશે કે આ મારાં જ બાળકો છે.

3. નીચેનો પરિચ્છેદ વાંચી તેની નીચે આપેલા પ્રશ્નોના ઉત્તર આપો.

ઉપવાસ કરવો એ સંસ્કૃતિ છે. આપણે મહેનત કરીને ખાઈએ છીએ, તે આપણી પ્રકૃતિ છે. આપણે જાતે મહેનત કરવાનું ટાળીશું, બીજાની મહેનત લૂંટીને ભોગ ભોગવતાં રહીશું, તે આપણી વિકૃતિ છે.

પ્રશ્નો :

(1) બીજાની મહેનત લૂંટીને ભોગ ભોગવવાની વૃત્તિને શું કહેવાય?

ઉત્તર : વિકૃતિ

(2) ઉપવાસને લેખક શું કહે છે?

ઉત્તર : ઉપવાસને લેખક સંસ્કૃતિ કહે છે.

(3) ‘ પ્રકૃતિ’ને સમજાવવા લેખકે શું કહ્યું છે?

ઉત્તર : ‘પ્રકૃતિ’ને સમજાવવા લેખકે કહ્યું છે કે, આપણે મહેનત કરીને ખાઈએ છીએ તે આપણી પ્રકૃતિ છે.

(4) આ પરિચ્છેદને યોગ્ય શીર્ષક આપો.

ઉત્તર : સંસ્કૃતિ, પ્રકૃતિ અને વિકૃતિ

4. નીચેના પ્રશ્નનો સાત – આઠ લીટીમાં ઉત્તર લખો.

(1) આ પાઠમાંથી ભારતીય સંસ્કૃતિની વિશેષતાઓ લખો.

ઉત્તર :-ભારતીય સંસ્કૃતિની વિશેષતા એ છે કે એ મનુષ્યને એની પશુતામાંથી માનવતા તરફ આગળ લઈ જાય છે, કારણ કે એ સંસ્કૃતિવર્ધન છે. તેની પાસે સુંદર વિચાર – વૈભવ અને આધ્યાત્મિક વિચાર – સંપદા છે.

ભારતીય સંસ્કૃતિએ શબ્દોની એક અખંડ પરંપરા જાળવી રાખી છે. શબ્દશક્તિ અસ્ખલિત પ્રવાહરૂપે વિકસિત થઈ છે. ભાષાઓ બદલાઈ છે, પણ આપણી જ્ઞાન – પરંપરા ખંડિત થઈ નથી. ભારતીય સંસ્કૃતિએ સ્થળ – કાળના ભેદો છતાં એકતાનું દર્શન કરાવ્યું છે.

ભારતદેશમાં તુલસીદાસજી, નરસિંહ મહેતા, શંકરદેવ અને માધવદેવ જેવા અનેક ભક્તજનોએ આપણી ભારતીય સંસ્કૃતિને જાળવી છે. જે સંસ્કૃતિ વિભિન્ન ભાષાઓ અને અપાર વિવિધતાવાળા આ ભારતદેશને એક માને છે, એ જ આપણી ભારતીય સંસ્કૃતિની સિદ્ધિ અને વિશેષતા છે.